بیوگرافی منوچهر اقبال  (Manouchehr Eghbal)

مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران که سوابقی همچون نخست‌وزیری، وزارت‎ دربار، فرهنگ، راه، بهداری و کشور، همچنین ریاست دانشگاه تهران و تبریز، استانداری آذربایجان و نمایندگی مجلس را در کارنامه وزین خود دارد. وی همچنین مؤسس سازمان غیردولتی نظام پزشکی و حزب ملیون در ایران بود.

مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران که سوابقی همچون نخست‌وزیری، وزارت‎ دربار، فرهنگ، راه، بهداری و کشور، همچنین ریاست دانشگاه تهران و تبریز، استانداری آذربایجان و نمایندگی مجلس را در کارنامه وزین خود دارد. وی همچنین مؤسس سازمان غیردولتی نظام پزشکی و حزب ملیون در ایران بود.

سال و محل تولد:

وی متولد 24 مهر 1288در مشهد است. پدرش میرزا ابوتراب خان مقبل‌السلطنه خراسانی، معروف به «اقبال ‌التولیه» بود.

تحصیل علم، دانش و مهارت:

 تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مشهد و دارالفنون تهران انجام داد. اقبال در سال ۱۳۰۵ عازم فرانسه شد و در سال ۱۳۱۱ به‌عنوان متخصص بیماری‌های عفونی از دانشگاه پزشکی پاریس فارغ‌التحصیل شد.

انتخاب همسر و شریک زندگی:

اقبال در سال ۱۳۱۲ با یک دوشیزه فرانسوی ازدواج کرد و در همان سال وارد خدمت نظام شد. آنها دارای ۳ فرزند شدند.

سوابق سیاسی و اجتماعی:

دکتر اقبال پس از بازگشت به ایران در 1313 برای درمان رضاشاه، نزد وی رفت.

در آغاز مشاغلی همچون ریاست اداره بهداری شهرداری مشهد، ریاست بخش بیماری‌های عفونی بیمارستان رازی و دانشیاری و استادی دانشکده پزشکی دانشگاه تهران را برعهده گرفت.

دکتر اقبال در جوانی بعد از سوم شهریور ۱۳۲۰ از حزب سوسیالیستی پیکار سر در آورد و در جرگه میهن‌پرستان دوآتشه و از بنیانگذاران آن بود. کار سیاسی خود را با عضویت در حزب اراده ملی سیدضیا و حزب دموکرات قوام‌السلطنه ادامه داد و به معاونت وزارت بهداری در کابینه اول قوام (سال۱۳۲۱) رسید. سپس در کابینه‌های قوام، عبدالحسین هژیر، محمد ساعد و علی منصور در مناسبی همچون وزارت فرهنگ، راه، بهداری و کشور فعالیت کرد.

با روی کار آمدن سپهبد رزم‌آرا به استانداری آذربایجان رسید و ریاست دانشگاه تبریز را عهده‌دار شد. در سال ۱۳۳۱ به اروپا رفت و پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به ایران بازگشت و سناتور انتصابی تهران شد و در تاریخ ۱۷/۱۰/۱۳۳۵ سازمان نظام پزشکی (بزرگترین و قدیمی‌ترین سازمان غیردولتی در ایران پس از کانون وکلا) را تأسیس کرد و مدتی نیز رئیس اولین دوره این سازمان بود.

اقبال در ۱۳۳۵ به عنوان وزیر دربار انتخاب شد و در ۱۵ فروردین ۱۳۳۶ پس از حسین علاء به مقام نخست‌وزیری رسید. او نخست‌وزیری بود که می‌توانست در برابر فشار مجلس ایستادگی کند و حرف‌های حساب‌شده‌ی خود را به مجلس بقبولاند. اقبال در دوران نخست‌وزیری بسیاری از حامیان خود را به خاطر اطاعت کامل از شاه رنجاند. وی در ۲۵ فروردین ۱۳۳۶ در مجلس شورا اعلام کرد که ادامه مبارزه با کشت خشخاش و تقسیم املاک سلطنتی از مهم‌ترین برنامه‌های او هستند.

اقبال در اردیبهشت ۱۳۳۷ هجری شمسی حزب ملیون را در برابر حزب مردم اسدالله علم تأسیس کرد و در مجلس نوزدهم اکثریت مجلس را در اختیار گرفت. او در دوران نخست‌وزیری قانون از کجا آورده‌ای را تصویب و اجرا کرد و همچنین لایحه منع مداخله و شرکت نمایندگان مجلس و مقام‌های دولتی در معاملات دولتی را نیز ارائه کرد. درگیری اقبال با ابوالحسن ابتهاج در سال ۱۳۳۷ از مسائل مهم دوران نخست‌وزیری او بود. او در ۲۶ بهمن ۱۳۳۷ لایحه‌ای با قید سه فوریت به مجلس داد که بر اساس آن ریاست سازمان برنامه به نخست‌وزیر واگذار می‌شد و او می‌‏توانست از طرف خود قائم‌مقامی برای سازمان تعیین کند. تصویب این لایحه منجر به حذف ابوالحسن ابتهاج از ریاست سازمان برنامه و بودجه شد. او همچنین در سال ۱۳۳۸ لایحه اولیه اصلاحات ارضی را نیز تسلیم مجلس کرد.

انتخابات دوره بیستم مجلس شورای ملی در دوران نخست‌وزیری اقبال انجام گرفت. بعد از اعتراض‌هایی که از سوی احزاب و مردم شد، شاه این انتخابات را مردود اعلام کرد و دکتر منوچهر اقبال در شهریور ۱۳۳۹ از سمت خود استعفاء داد. و جعفر شريف‌امامي به دسئور شاه مأمور تشكيل كابينه شد.

دکتر اقبال پس از نخست‌وزیری به ریاست دانشگاه تهران منصوب شد. لغو اخذ شهریه از دانشجویان و شروع به ساخت کوی دانشگاه و خرید نسخه‌های خطی کتابخانه حسین علی باستانی راد و اهدای آن به کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران از جمله کارهای او در این دوره بود. گفتنی است دانشجویان در تظاهراتی اتومبیلش را آتش کشیدند. پس از این اتفاق، اقبال از ایران خارج شد.

نقش آفرینی در صنعت نفت ایران:

اقبال در سال ۱۳۴۲ که به ایران بازگشت به سمت مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران منصوب شد و تا پایان حیاتش در سال 1356 در این سمت باقی ماند و خدمت کرد. در دوران ریاست او بر شرکت نفت، بین اقبال و مستوفی (رییس پتروشیمی) دائما جدال بود. اقبال پتروشیمی را تابع خود می‌دانست و مستوفی پتروشیمی را سازمانی مستقل می‌دانست.

   پایان سفر زندگی:

در تاریخ ۴ آذر 1356 دكتر منوچهر اقبال در سن 68 سالگی بر اثر سكته قلبی درگذشت. سكته وی درست یك ساعت پس از تسلیم استعفا نامه از مدیرعاملی شركت ملی نفت ایران، به هویدا (نخست وزیر وقت) صورت گرفت.

از نکات بارز مدیریت دکتر اقبال در دوران تصدی شرکت ملی نفت، روحیه مردم داری و توجه ویژه به کارکنان و تلاش جهت حل مسائل مختلف ایشان بوده است که هنوز هم روایت‌ خاطرات آن توسط کارکنان قدیمی صنعت نفت، سینه به سینه نقل می‌گردد.

انتهای پیام

تاریخ تهیه: 12 مرداد 1399

دبیر سرویس: حمیدرضا مقدم فر / پژوهشگر: آرین مقدم فر